ENERJİ VERİMLİLİĞİ VE TÜKETİCİYE PRATİK ÖNERİLER
GİRİŞ:
Dünya nüfusu yılda yaklaşık %1 oranında artarken, enerji talebi her yıl yaklaşık %1,6 oranında artmaktadır. Sınırlı sayıda ülkenin sahip olduğu fosil yakıtlarda hızla tükenmektedir. Bu nedenle enerjinin verimli kullanımı, tüm dünya için önem kazanırken, enerji kaynaklarının sınırlı olduğu ülkemizde enerji verimliliği kavramı hayati derecede önemlidir. Bilindiği üzere
sanayi, ulaşım ve binalarda enerji kullanımı artan, ekonomik ve nüfus olarak hızlı gelişim kaydeden ülkemiz petrol, doğal gaz ve kömür gibi fosil yakıtları çok büyük oranda ithal etmektedir. Ancak, Türkiye’de sanayi başta olmak üzere enerjinin verimli kullanılmadığı istatistiksel verilerden anlaşılmaktadır.
1. ENERJİ VERİMLİLİĞİ ve ENERJİ YOĞUNLUĞU
1.1 Enerji Verimliliği Nedir?
Enerji verimliliği, “tüketilen enerji miktarının, üretimdeki miktar ve kaliteyi düşürmeden, ekonomik kalkınmayı ve sosyal refahı engellemeden en aza indirilmesidir” şeklinde tanımlanmaktadır.
1.2 Enerji Yoğunluğu Nedir?
Enerji yoğunluğu kavramı ülkeler, sektörler ve şirketler için kullanılan bir kavram olup enerji verimliliğinin en önemli göstergesidir.
Tanımı; birim hasıla başına enerji tüketimidir. Ülke için enerji yoğunluğu, ülkenin yıllık nihai toplam enerji tüketiminin gayri safi yurt içi hasılaya oranıdır. Tanımı bir üretim şirketi için yapacak olursak, yıllık toplam tüketilen enerjinin şirket üretim hasılasına oranıdır.
Enerji verimliliği ve enerji yoğunluğu ters orantılıdır.
Bir ülkenin gelişmişlik düzeyi, kişi başına enerji tüketimi ve enerji yoğunluğu göstergeleri ile izlenmektedir. Kişi başına enerji tüketiminin yüksek olması, hem ekonominin canlandığı, hem de ülkede ulaşım araçları ile elektrikli aletlerin yaygın kullanıldığı ve yüksek konforlu barınma olanaklarının arttığını gösterir. Enerji yoğunluğunun düşüklüğü ise aynı enerji kullanımıyla daha çok katma değer yaratılması anlamına gelir.
Öyleyse bir ülkede enerji açısından gelişmişliğin göstergesi, “kişi başına enerji tüketiminin yüksek, enerji yoğunluğunun düşük olmasıdır”.
2. TÜRKİYE’NİN ENERJİ ÜRETİMİ ve TÜKETİMİ GENEL BİLGİLERİ
“Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı 2012 Yılı Enerji Dengesi” verilerine göre;
2.1 2012 Yılı Türkiye’de Enerji* Tüketimi Dağılımı
Enerji Arzı : 120.984 TEP
Genel Enerji Kayıp Oranı : % 25,7
2.2 2012 Yılı Sanayide Enerji* Tüketimi Dağılımı
(*)Tüm enerji çeşitlerini kapsıyor.
NOTLAR
• Türkiye Kurulu Gücü : 64.612 MW (31.03.2014 itibariyle)
• Elektrik Üretimi : 239,3 GWh (2013 yılı)
• Elektrik Kayıp/Kaçak Oranı : % 19,1
• Kişi Başı Elektrik Tüketimi (kWh)-Brüt : 3.167
• Kişi Başı Elektrik Tüketimi (kWh)-Net : 2.562
TEP :Ton Eşdeğer Petrol
3. TÜKETİCİYE PRATİK ÖNERİLER
Enerjiyi verimli kullanmak için yapılacakların başında ısı yalıtımı geliyor. Türkiye'de tüketilen enerjinin yaklaşık üçte biri binalarda harcanıyor. Yapılan hesaplamalara göre binaların yalıtımlı olması halinde %50-60 arasında bir tasarruf elde edilebiliyor. Binalarda uygun ısı yalıtımı yapılması halinde ısı kayıpları; çatı izolasyonunda ~%20, dış duvar izolasyonunda ~%15, pencere/kapı izolasyonunda ~%15 oranında azaltılabiliyor. Binaların yaklaşık %90'ının yalıtımsız olduğu ülkemizde yalıtım amaçlı gerekli önlemler alınabilse, enerji faturası her yıl yaklaşık 7,5 Milyar USD azalacaktır. Enerji verimliliğine yönelik bazı pratik öneriler şöyle sıralanabilir;
• Satın alma aşamasında, enerji tüketimlerini deklare eden “Enerji Kimlik Belgesi” olan konutlar tercih edilmeli.
Kullanılan bina/konutun izolasyonu kontrol ettirilmeli.(mümkünse termal kamera ile)
• Yeni yapılan evlerin mimarisi daha fazla gün ışığı alacak şekilde tasarlanmalı.
• Enerji yönetimi iyi uygulanmalı. Günün üçe bölündüğü elektrik tarife sisteminde elektriğin en pahalı olduğu zaman dilimi 17-22 saatleri arasıdır. Bu zaman diliminde elektrik birim fiyatı, gündüz periyodunun(06-17) yaklaşık iki katı ve gece periyodunun(22-06) yaklaşık 4 katıdır.
• Elektrik tüketen her hangi makina/cihaz satın alırken, mutlaka birim zamandaki elektrik tüketimine yani enerji tüketimine bakılmalı. Enerji etiketi incelenmeli. Yüksek verimli ve çok düşük verimli cihazlar arasında %60’ın üzerinde enerji tüketim farkı olduğu unutulmamalı.
• Kombi satın alırken, yüksek verimli yoğuşmalı tip kombiler tercih edilmeli.
• Merkezi ısıtma sistemlerinde otomatik programlanabilir kontrol cihazları kullanılmalı.
• Merkezi ısıtma sistemlerinde her bir konut ısı pay ölçer kullanmalı.
• Apartmanların çoğunda giriş kapıları genelde yaz kış açık olup, mutlaka kapalı tutulmalı.
• Ev ve hizmet binalarında elektrik enerjisinin yaklaşık %10-15’i kullanılmadığı halde prizde takılı kalan cihazlar tarafından tüketilmektedir.
• Bilgisayar ve monitörlerin enerji yönetimi/tasarrufu özellikleri aktif kılınmalı.
• Buzdolabı için öneriler
- Evde, elektrik enerjisinin yaklaşık %25’ini buzdolapları ve derin dondurucular tüketmektedir.
- Gereksinimden büyük kapasitede buzdolabı/derin dondurucu alınmamalı.
- Buzdolabında kapı sızdırmazlığını sağlayan contalar kontrol edilmeli, bozulmuşsa mutlaka değiştirilmeli.
- Buzdolabı; fırın, radyatör gibi ısı kaynaklarından uzak ve güneş ışınına maruz kalmayacak bir yere koyulmalı.
- Buzdolabına sıcak yiyecek koymamalı, yiyeceğin oda sıcaklığına kadar soğuması beklenmeli.
• Ütü için öneriler
- Giyeceklerin düzgün bir şekilde asılması ütü ile daha az vakit geçirilmesine, dolayısı ile daha az enerji tüketimine neden olacaktır.
- Ütünün ısısı yeterli olacağından ütüleme işlemi bitmeden 5 dakika önce ütünün fişi prizden çekilmeli.
- Ütünün termostatı kumaş cinsine göre en düşük seviyeye ayarlanmalı.
- Ütü satın alırken buhar kapasitesi yüksek, termostat ayarlı ve şebeke suyu kullanımına uygun olmasına özen göstermeli.
• Saç kurutma makinesinin 10 dakika çalışması ile, 20 Watt’lık bir lambanın 6 saatte tüketeceği enerjiye eşdeğer miktarda elektrik enerjisi tüketilmekte. Bu nedenle, saçlar mümkün olduğunca havlu ile iyice kurulandıktan sonra saç kurutma makinası kullanılmalı.
• Mikrodalga fırınlar da pişirme ve ısıtma süreleri çok kısa olup klasik fırına göre yaklaşık % 50 daha az enerji tüketerek önemli ölçüde enerji tasarrufu sağlarlar.
• Çamaşır makinası için öneriler
- Kurutmalı çamaşır makinaları daha fazla enerji tüketmekte. Çamaşırları kurutmak için makina kullanmak yerine asmayı tercih etmeli.
- Yıkamayı zorlaştırdığı ve dolayısı ile daha fazla enerji tüketimine neden olduğu için çamaşır makinasına fazla deterjan koymamalı.
- Çamaşırların miktarı az ve aşırı kirli değilse ekonomik programda yıkanmalı.
- Çamaşır makinasını kapasiteyi aşmayacak şekilde tam dolulukta çalıştırmaya özen göstermeli.
• Bulaşık makinası için öneriler
- Tabakların bulaşık makinasına konulmadan önce peçete yardımı ile sıyrılmasının daha az elektrik, su ve deterjan kullanımına neden olacağı unutulmamalı.
- Yıkama bittikten sonra makinanın kapağını açarak kurutma sağlanmalı.
- Makine kapasiteyi aşmayacak şekilde tam dolulukta çalıştırılmalı.
- Bulaşık makinası satın alırken düşük sıcaklık ayarlı program seçenekli olmasına dikkat etmeli.
• Fırın için öneriler
- Fırında yiyecek pişirirken fırın kapağı gereğinden fazla açılmamalı.
- Gerekli olmadıkça ön ısıtma yapmamalı ya da ön ısıtma süresi kısa tutulmalı.
- Donmuş bir yiyeceği fırında çözmek yerine, daha uzun sürede oda sıcaklığında çözülmesini beklemek hem sağlık hem de enerji tasarrufu açısından önemlidir.
- Fırını toplam pişirme süresinden bir kaç dakika önce kapatmalı.
- Bir fincan çay için kaynatılan iki fincan suyun enerji tüketimini ikiye katladığı unutulmamalı.
• Su tüketiminde verimliliğe dikkat etmeli.
• Sıcak su temini için öncelikli olarak güneş enerjisi sistemlerini tercih etmeli.
• Klimalar devreye alınırken, kışın oldukça yüksek, yazın oldukça düşük sıcaklık seviyelerine ayarlanmakta bu da elektrik enerjisi tüketimini artırmaktadır. Klimalarda her 1 ̊C sıcaklık değişiminin, enerji tüketimini %5-7 arasında değiştirdiği unutulmamalı.
• Enerji verimliliği açısından invertörlü klimalar tercih edilmeli.
• Klimaların filtre temizlikleri düzenli yapılmalı.
• Duş süresi 10 dakikadan 5 dakikaya düşürülürse CO2 salımı yılda yaklaşık 135 kg azalmaktadır.
• Akkor flamanlı ampuller yerine tasarruflu ampul diye bilinen Kompakt Fluoresan ampuller ve yaygınlaşmaya başlayan LED armatürler kullanılmalı.
• Dış aydınlatmalarda mümkünse LED, değilse sodyum buharlı armatürler tercih edilmeli.
• Enerji tüketimi yüksek olan dekoratif aydınlatma gereçleri genel aydınlatma amaçlı kullanılmamalı.
• Çalışma alanlarında yeterli aydınlık seviyesini sağlayacak armatür seçimi ve dağılımı yapılmalı.
• Yapılabilirliği uygun mekânlarda, hareket, ısı veya ışık duyarlı aydınlatma ekipmanları kullanılmalı. Özellikle merdiven boşluklarında, tuvalet, lavabo, koridor gibi mekânlarda sensörlü lambalar kullanılmalı.
• Daha az sayıda armatür ve dolayısıyla daha az elektrik tüketimiyle istenen aydınlık seviyelerine ulaşmayı sağlayacağı için, açık renk mobilya ve duvar renkleri tercih edilmeli.
• Armatürlerin verimlerini ve odalardaki aydınlık seviyesini artırmak için aydınlatma gereçleri periyodik olarak temizlenmeli.
• Gündüzleri aydınlatma, gün ışığından maksimum yararlanacak şekilde tasarlanmalı.
• Birçok dekoratif lamba ve abajur seçiminde, açık renkli, şeffaf gölgelikli olanlar ve ışığı istenen yöne yönlendirilebilecek modeller tercih edilmeli. Lamba yüzeyleri ve lamba muhafazaları üzerinde biriken kir ve tozlar aydınlatma verimini azaltacağı için düzenli temizlenmeli.
SONUÇ
Tüm dünyada toplam karbondioksit salımının yaklaşık % 80′inin enerji üretimi ve tüketiminin bir sonucu olduğu göz önüne alındığında, enerji üretim alışkanlıklarımızda yapacağımız doğa dostu seçimler ve tüketim alışkanlıklarımızda yapacağımız enerji verimliliği uygulamaları ile iklim değişikliğinin engellenmesine, karbondioksit salımının azalmasına ve gelecek nesillere bırakacağımız dünyadaki yaşam kalitesinin artmasına büyük katkı sağlamış olacağız.
13.02.2013
Mahmut Selekoğlu
Kaynak: www.enerjibakanlıgı.gov.tr
ETKB 2011 Yılı Enerji Dengesi
www.teias.gov.tr
www.eie.gov.tr
www.emo.org.tr
Makina Mühendisleri Odası Yayınları
Binalarda Isı Yalıtımı Yönetmeliği
Isı Yalıtımı Sanayicileri Derneği Yayınları